Akademik hayatım kolin ve kolin vericisi sitikolin’in vücudumuzdaki etkilerini incelemekle geçti. Gerek benim, gerekse diğer araştırmacıların önemli bulduğum çalışma sonuçlarını günlük pratiğimize uyarlayarak bir kaç yazı dizisi şeklinde sizlerle paylaşmak istiyorum. Kolin hakkında bilgi sahibi oldukça ne kadar hayati bir molekül olduğunu farkedeceksiniz. Haydi başlayalım!
Kolin, vücudumuzun temel yapıtaşlarından biridir. Esansiyel bir besin maddesidir. Vücudumuzda bir miktar sentezlense de, sağlıklı kalabilmemiz için dışardan mutlaka diyetle kolin almamız gerekmektedir. Kolin’in anne karnından itibaren tüm yaşamımız boyunca hücre sağlığı ve büyümesi için çok önemli görevleri vardır. Otonom sistemimizin iki önemli kısmından biri olan parasempatik sistemin kullandığı ileti molekülü asetilkolin’in ön maddesidir. Yani asetilkolin sentezi için kolin gerekir.
Çalışmalarımda deney hayvanlarına kolin verdiğimizde beyinde asetilkolin sentezini artırarak birçok kardiyovasküler ve hormonal sistemleri etkilediğini gösterdik. Asetilkolin sadece beyin hücrelerimizde değil, plasentada, bağırsaklarımızda, kaslarda, başta lenfositler olmak üzere kan hücrelerinde de sentezlenir. Dolayısıyla kolin asetilkolin ön maddesi olarak bir çok önemli etkiye aracılık eder. Vagus sinirimizi hatırlayalım! N. Vagus uyarıldığında sinir uçlarından asetilkolin salıverilir ve o çok özel “onar, gevşe, sindir ve dinlen” fonksiyonlarımız asetilkolin aracılığı ile gerçekleşir. Kolin hücre zarlarımızın sentezinde de çok önemli rol oynar. Hücre zarlarımızda bulunan en önemli lipid fosfatidilkolindir ve bu lipidin sentezi için kolin gerekir. Toplam fosfatidilkolin’in %70’i kolin öncüllüğünde karaciğerde sentezlenir. Deney hayvanları 1-3 ay boyunca kolin vericisi olan sitikolin ile beslendiğinde beyinde fosfatidilkolin miktarının arttığını gösterdik.
Yeterli kolin olmazsa hücre zarları hasarlanır, yıkılır. Bu hem deney hayvanlarında, hem de insan çalışmalarında gösterilmiştir. Fosfatidilkolin sfingomiyelin sentezinde de rol oynar ki, sfingomiyelin sinir sisteminin miyelinizasyonu için gereklidir.
Kolin vücutta betaine çevrilir. Betain homosisteini metilleyerek methionine çevirir. Metionin ise evrensel metil grubu vericisi S-adenozil methionin (SAM) ön maddesidir. SAM bir çok metilasyon reaksiyonlarında rol oynar. Bunlarda biri de DNA’nın epigenetik regülasyonudur. Dolayısıyla kolin epigenetik düzenlemede önemli rol oynar.
Kolinin yetersiz alımıyla ilişkilendirilen sağlık sorunları arasında doğum defektleri, beyin gelişimi ve bilişsel fonksiyonlarda farklılıklar, alkolik olmayan yağlı karaciğer sendromu, kardiyovasküler hastalıklar sayılabilir.
Sağlıklı erkeklerde üç hafta süreyle düşük kolin içeren diyet uygulandığında karaciğer ve kas hasarı geliştiği raporlanmıştır. Bu durum kolin eksikliğine bağlı lipid sentezinin ve dolayısıyla hücre zarı bütünlüğünün bozulmasına bağlanmıştır. Diğer taraftan yüksek miktarda kolin veya onun oksitlenmiş metaboliti olan betain tüketiminin bazı kanser türlerini azalttığı DA gösterilmiştir.
Erişkinlerde günlük yeterli miktarda kolin alınması hafıza ve öğrenme başta olmak üzere bilişsel fonksiyonlarımızı güçlendirir ve beynimizi koruyucu etki gösterir. Günlük alınması gereken kolin miktarı kg başına 7,5 mg olarak belirlenmiştir. Gebelerde ve emziren annelerde, fetusun ve emen bebeğin gereksinimi de gözönünde bulundurulduğunda, daha yüksek miktarlarda kolin alınması gerekir. Kolinden zengin temel gıda maddeleri yumurta, karaciğer, sığır eti, balık, tavuk, tahıllar, et, süt ve süt ürünleri, daha az miktarda da soya fasulyesi ve patates gibi sebzelerdir.
Kolin gıdalarda suda çözümüş (serbest kolin, fosfokolin ve gliserofosfokolin) ya da yağda erimiş (fosfatidilkolin ve sfingomiyelin) olarak bulunur. Sütte, suda çözünmüş serbest koline ve diğer formları bulunurken gıdalarda, başlıca etlerde, hücre zarlarının bir parçası olarak fosfatidilkolin formatındadır. Baklagillerin pişirilmesi sırasında serbest kolinin azaldığı fosfatidilkolin miktarının arttığı rapor edilmiştir. Serbest kolin ve suda çözünen formları vücutta portal dolaşım aracılığıyla karaciğer giderek oradaki reaksiyonlara katılırken, yağda eriyen fomları emildikten sonra lenfatik dolaşıma girer ve lenf sıvısı aracılığı ile taşınır. Aşağıdaki tabloda çeşitli besin maddelerinin içerdikleri toplam kolin miktarları verilmiştir.
Tablo 1: Bazı besin maddelerinin toplam kolin içeriği (Wiedeman ve diğ., 2018 makalesinden kısaltılarak alınmıştır)
Kaynaklar:
1) Savci V, Cavun S, Goktalay G, Ulusa IH. Cardiovascular effects of intracerebroventricularly injected CDP-choline in normotensive and hypotensive animals: the involvement of cholinergic system. Naunyn Schmiedebergs Arch Pharmacol 2002 May;365(5):388-98.
2) Savci V, Gürün S, Ulus IH, Kiran BK. Intracerebroventricular injection of choline increases plasma oxytocin levels in conscious rats. Brain Res. 1996 Feb 12;709(1):97-102. doi: 10.1016/0006-8993(95)01308-3.
3) Savci V, Goktalay G, Cansev M, Cavun S, Yilmaz MS, Ulus IH. Intravenously injected CDP-choline increases blood pressure and reverses hypotension in haemorrhagic shock: effect is mediated by central cholinergic activation.
Eur J Pharmacol. 2003 May 9;468(2):129-39. doi: 10.1016/s0014-2999(03)01602-9.
4) Savci V, Goktalay G, Ulus IH. Intracerebroventricular choline increases plasma vasopressin and augments plasma vasopressin response to osmotic stimulation and hemorrhage. Brain Res. 2002 Jun 28;942(1-2):58-70. doi: 10.1016/s0006-8993(02)02692-6.
5) Cavun S and Savci V. a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15482372/">CDP-choline increases plasma ACTH and potentiates the stimulated release of GH, TSH and LH: the cholinergic involvement.Fundam Clin Pharmacol. 2004 Oct;18(5):513-23. doi: 10.1111/j.1472-8206.2004.00272.x.
6)Wiedeman AM, Barr SI, Green TJ, Xu Z, Innis SM, Kitts DD. Dietary choline intake: Current state of knowledge across the life cycle. Nutrients, 2018, 10, 1513.
7) Da Costa KA, Badea M, Fischer LM, Zeisel SH. Elevated serum creatine phosphokinase in choline-deficient humans: Mechanistic studies in C2C12 mouse myoblasts. Am. J. Clin. Nutr. 2004, 80,163-170.
8) Zeisel S. Choline, Other Methyl-Donors and Epigenetics. Nutrients 2017, 9, 445.
9) Blusztajn JK, Slack BE and Mellott. Neuroprotective Actions of Dietary Choline. Nutrients 2017, 9, 815.
10) Lewis ED, Kosik SJ, Zhao YY, Jacobs RL, Curtis JM, Field C. Total choline and choline-containing moieties of commercially available pulses. Plant Foods for Human Nutrition 2014, 69, 115-121.
Not: Kolin veya sitikolin (CDP-choline) ile ilgili çalışmalarımın tamamına “https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov” adresinden ulaşabilirsiniz.
Vahide Savcı
29/06/2021