Mavi, deniz ve gökyüzünün rengidir. Etrafımızı çevreleyen favori renklerimizdendir.
Resim sanatında kullanılan renk tekerleğinde mavi, kırmızı ve sarı üç ana rengi oluştururlar. Bu üç ana rengin karışımıyla diğer renkler oluşturulurlar.
Mavi, güven, sadakat ve sorumluluğun sembolüdür.
Mavi, dürüstlüğü ifade eder; özgüveni temsil eder.
Mavi, sakinlik ve huzur verir; gerilim ve korkuyu azaltır. Bir çalışmada öğrencilere bir test öncesi farklı renklerde duvara bakmaları istenmiş ve ardından test uygulanmıştır. Mavi renk (kırmızı ve sarıya karşılık) öğrencilerin kalp hızını azaltmış ve duygudurumlarını pozitife yöneltmiştir. Çünkü öğrenciler mavi rengi daha hoş, daha rahatlık verici, sakinleştirici, ilginç, hafif ve serin bir renk olarak tanımlamışlardır.
Beynimizin aktif, huzursuz, sinirli, endişeli olduğu zamanlarda mavi renk sakinleştirir ve güvende hissettirir.
Bu özellikleri nedeniyle mavi renk kurumsal alanda sık kullanılır. İş dünyasında kişilerin üniformaları, ulaşım sistemlerinde hosteslerin giysilerinde sıklıkla mavi renk bulunur. Çünkü güven, dürüstlük ve güvenilirlik yaratarak müşterinin sadakati kazanılmaya çalışılır. İş görüşmelerine giderken mavi giyilmesi bu açıdan değerlidir.
Markaların logolarının renkleri araştırıldığında, mavi logonun müşterilerde kendinden emin, kurumsal, güvenilir, başarılı olarak algılandığı gösterilmiştir.
Mavi renk fazla dikkat çekmez, karışıklık yaratmaz. Ama kontrol ve sorumluluk almak gerektiğinde güvenilebilecek bir renktir.
Batı kültüründe, mavi ve yeşil (kısa dalga boylu renkler) soğuk renkler olarak düşünülürken, kırmızı, turuncu ve sarı (uzun dalga boylu renkler) sıcak renkler olarak adlandırılır. Sıcak ve soğuk renklerin değişik kültürlerde algılanması farklı olmakla birlikte, soğuk renkler barışçıl, nazik ve sakinleştirici etkileriyle bilinirler. Sıcak renkler daha saldırgan, keskin duygular barındırır.
İç mekanlarda mavi kullanılmasının daha çekici ve hoş bulunduğu gösterilmiştir. İnsanların sıcak renklerle boyanmış duvarların önüne daha sık oturduğu, ama bu renkleri gerginlik yaratan ve negatif duygular oluşturan renkler olarak eleştirdikleri de bildirilmiştir. Bu durumda evlerde duvarlarımızı mavi rengin tonlarıyla boyamak sakinleştirici ve huzur verici etkileri açısından çok mantıklı olacaktır.
Mavi barış ve huzurun rengidir. Samimi ve sessiz bir güzelliği vardır. Serinlik hissi yaratır. Tıpkı masmavi bir denizi seyretmenin bizi sakinleştirdiği, serinlettiği gibi…
Mavinin bir çok tonu vardır ve zihnimizde yarattığı etkiler tonlara göre de değişebilmektedir. Açık mavi renk zihnimizi sakinleştirir, rahatlatırken; koyu maviler, lacivert tonları beynimizi uyarır, odaklanmayı kolaylaştırır.
Diğer taraftan mavinin tonlarından bağımsız olarak bedenlerimizde yarattığı etkilerin sadece psikolojik boyutta olmadığı, fizyolojik mekanizmaları da değiştirdiği uzun yıllardır bilinmektedir. Mavi rengin en çok ilişkilendirildiği konu sirkadyen ritimler ve mavi ışık bağlantısıdır. Bu konudan daha önce de defalarca bahsettim. Burada biraz daha farklı yönleriyle ele alacağım:
Işığın duygudurum üzerinde oldukça güçlü etkileri vardır. Güneşli bir günde daha pozitif düşüncelerle dolaşırız ve daha sosyal ve yardımlaşmacı oluruz. Diğer insanlarla bağımız daha sağlıklı olur. Hatta bazı duygudurum bozukluklarında, ışık bir tedavi aracı olarak da kullanılmaktadır.
Ama burada özellikle etkili olan mavi ışıktır.
Mavi ışık gün ışığının büyük kısmını oluşturur. Günümüzde özellikle sirkadiyen ritimler, uyku, beslenme, vücut sıcaklığı, hormonların salgılanması, kan basıncı düzenlenmesi, kemik sağlığı gibi sirkadyen ritme bağlı bir çok vücut fonksiyonu kısa dalga boylu (460-480 nm) mavi ışık tarafından etkilenmektedir.
Çalışmalar mavi ışığın uyanıklık ve dikkati hemen artırdığını, hafızayı ve karmaşık bilişsel fonksiyonları güçlendirdiğini göstermiştir.
Mevsimsel veya mevsimsel olmayan depresyon, uyku bozuklukları, beyin hasarlarında ortaya çıkan yorgunluk sendromunda, mavi ışığa maruz bırakma bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Bir çalışmada 3 hafta boyunca mavi ışığa maruz bırakılan erkeklerde duygusal beyin bölgemiz olan amigdala ile düşünen beyin bölgemiz prefrontal korteks bağlantısının güçlendiğini gösterilmiştir. Bu bağlantının güçlenmesi, prefrontal korteksin daha aktif duruma geçmesi pozitif duygudurum için çok önemlidir. Çünkü prefrontal korteksin sessizleştiği ve sadece amigdalanın baskın olduğu durumlarda negatif duygudurumları, korku, depresyon, kaygı ve endişe boldur.
Mavi renk bazı toplumlarda depresyon ile ilişkilendirilmektedir. Mavi rengin yanlış tonlarının aşırı kullanıldığı, mavi rengin her tarafı kuşattığı ortamlar depresif ve yalnızlık hissi verebilir. Bu nedenle mavinin farklı tonlarını birlikte dengeli kullanmak da çok önemlidir.
Sonuç olarak;
Mavi, bizim zihinsel reaksiyonlarımızı etkileyerek wellbeing düzeylerimizin yükseltilmesi ve korunmasında rol oynar. Uyanıklık, odaklanma, hafızanın güçlenmesinde önemli rol oynarken, güven ve huzur vermesi, dürüstlüğü, sakinliği ve barışçıl duyguları tetiklemesiyle ön plana çıkmaktadır.
Günlük yaşamlarımızda hem uyanık olmak, hem de dingin bir beyinle odaklanmak ihtiyacımız olduğunda maviden faydalanabiliriz. Huzursuz bir beynimiz olduğunda, sakinlik aradığımızda da mavi rengi etrafımızda, kıyafetlerimizde bulundurarak bizde yaratacağı dinginlik ve güven hissinden yararlanabiliriz. Mavi bir gömlek veya aksesuar, sadece kendimiz için değil, karşı tarafta da sakinlik ve güven duygularını tetikleyeceğinden ilişkilerimize de pozitif yansımaları olacaktır.
Ayurvedik bünye tiplerinden vata ve pittalar, zihinsel dinginliğe ulaşmak ve sakinleşmek için mavinin çeşitli tonlarından faydalanabilirler.
Ben bir vata-pitta olarak mavinin her tonunu çok severim ve çok da kullanırım.
Dengede ve mutlu kalın!
Kaynaklar:
1) Alkozei A, Dailey NS, Bajaj S, Vanuk JR, Raikes AC and Killgore WDS. Exposure to Blue Wavelength Light Is Associated With Increases in Bidirectional Amygdala-DLPFC Connectivity at Rest. Frontiers in Neurology, March 2021, Vol 12, Article 625443.
2) AL-Ayash A, Kane RT, Smith D, Green-Armytage P. The influence of color on student emotion, heart rate, and performance in learning environments. Color Res Appl. 2015, 41(2):196-205.
3) Bellizi JA, Crowley AE, Hasty RW. The effects of color in store design. J Retail , 1983, 59(1):21–45.
4) Cajochen C. Alerting effects of light. Sleep Medicine Reviews (2007) 11, 453–464.
5) Chebat JC, Morrin M. Colors and cultures: Exploring the effects of mall décor on consumer perceptions.Journal of Business Research 60, 2007, 189–196.
6) Gage J. Color and meaning. Berkeley, CA: University of California Press; 1999.
7) Lee S. And Rao VS Color and store choıce ın electronıc commerce: the explanatory role of trust. Journal of Electronic Commerce Research, 2010, Vol 11, No 2.
8) Lehrl S, Gerstmeyer K, Jacob JH, Frieling H, Henkel AW, Meyrer R, Wiltfang J, Kornhuber J, Bleich S. Blue light improves cognitive performance. J Neural Transm, 2007, 114: 457–460.
9) Raikes AC, Dailey NS, Forbeck B, Alkozei A and Killgore WDS .Daily morning blue light therapy for post-mTBI sleep disruption: effects on brain structure and function. Frontiers in Neurology, 2021, vol 12, Article 625431.
10) Ridgway J and Myers B. A study on brand personality: consumers’ perceptions of colours used in fashion brand logos. International Journal of Fashion Design, Technology and Education, 2014, Vol. 7, No. 1, 50–57.
11) Vandewalle G, Schmidt C, Albouy G, Sterpenich V ve ark. Brain Responses to Violet, Blue, and Green Monochromatic Light Exposures in Humans: Prominent Role of Blue Light and the Brainstem. PLoS ONE, November 2007, Issue 11, e1247.
Vahide Savcı
04/04/2022